While offering little suggestion of the symphonic mastery he would attain less than a decade later, the First Symphony, influenced by Mozart’s last symphonies and completed in October 1813, is a remarkable achievement.
Schubert composed his Third Symphony over a period of about two months, completing the work in July 1815. The Third Symphony is generally characterised by an increased rhythmic intensity, at times bordering on obsession. We may well think of Schubert primarily as a wonderful melodist, but driving, sometimes overpowering rhythm is just as strong a feature of many of his greatest works.
The question of why Schubert left this B minor symphony unfinished has continued to exercise scholars. The most convincing explanation is that he simply found himself unable to continue on the same exalted level and resigned himself to leaving the symphony as it was – two movements of breath-taking quality and imagination. There is no evidence that he ever wished, in his remaining six years, to return to the work, or that he regarded it as “unfinished”. Beethoven's influence on the historic development of the symphony was staggering. His own examples, widening the expressive range of the genre, opened up a new world. Against this background, Schubert conceived a work of much greater poetry, drama and profundity than he had attempted in his previous symphonies.
Over-familiarity may well have blunted our appreciation of this symphony, which is strikingly original from almost every aspect. Apart from the concentrated, expressive quality, there is also a greatly enhanced sense of tone-colour, with much richer sonorities, and a new spaciousness.

De start van de reeks complete symfonieën van Franz Schubert, opgenomen door dirigent Jan Willem de Vriend en het Residentieorkest, kreeg lovende recensies. Na het succesvolle eerste deel was er dan ook reden om uit te zien naar het volgende album. Dit tweede deel bevat, naast de eerste en derde symfonie, Die Unvollendete, de populaire achtste symfonie van de Oostenrijkse componist. (Los van de discussie of die tot een symfonie gerekend mag worden).

Opmerkelijke prestatie

Nog maar een tiener, schreef Schubert al zijn eerste vijf symfonieën. De eerste stamt uit 1813, het jaar waarin Oostenrijk verwikkeld was in een strijd met de Fransen tijdens de zesde coalitieoorlog. In die tijd had Schubert zijn academische studies achter zich gelaten en zich toegelegd op het componeren. Hoewel nog niet te bevroeden viel welk een symfonisch meesterschap de componist later aan de dag zou leggen mag Schuberts eerste symfonie, met trekjes van de laatste symfonieën van Mozart, al wel een opmerkelijke prestatie genoemd worden.

Niet alleen melodieus

Zijn derde symfonie schreef Schubert in 1815 in ongeveer twee maanden tijd. Dit werk wordt gekarakteriseerd door een toenemende ritmische intensiteit, die bij tijd en wijle zelfs aan bezetenheid grenst. We mogen van Schubert dan wel denken dat hij vooral een melodieus componist is, maar het gebruik van een soms overweldigend ritme is net zo goed een kenmerk van veel van zijn grootste stukken.

Onvoltooid of niet, een wonderschoon werk

Tot op de dag van vandaag houdt het vraagstuk of Schuberts symfonie in b mineur onvoltooid bleef, de wetenschap bezig. De meest overtuigende verklaring is dat hij zich niet in staat achtte op hetzelfde hoge niveau verder te gaan en de symfonie daarom maar zo liet als hij was: twee delen van adembenemende schoonheid en verbeeldingskracht. Er is ook geen enkel bewijs dat de componist in zijn resterende zes jaar ooit aanstalten maakte om het werk weer op te pakken of dat hij het als 'onvoltooid' beschouwde. De invloed van Beethoven op de historische ontwikkeling van Schuberts achtste symfonie was groot, de wijze waarop Beethoven de grenzen van het toen heersende genre van de symfonie verlegde, opende deuren voor een nieuwe wereld. Tegen deze achtergrond maakte Schubert een werk met veel meer poëzie, drama en diepgang dan ooit tevoren. De overbekendheid van het stuk mag dan wellicht voor enige afstomping zorgen, het is in ieder geval in alle opzichten opvallend origineel. Los van het behoorlijk expressieve karakter van Die Unvollendete, valt een sterker gevoel voor klankkleur op, met veel rijkere klanken en een nieuwe ruimtelijkheid.

De Vriend

Dirigent Jan Willem de Vriend wordt geroemd om zijn grote muzikale veelzijdigheid, zijn creatieve bijdragen aan de klassieke muziek en zijn vermogen om klassieke muziek actueel te laten klinken. Naast een bijzonder musicus is hij een enthousiast promotor van de klassieke muziek. Vanaf het seizoen 2015/2016 is Jan Willem de Vriend de eerste vaste dirigent van het Residentie Orkest Den Haag en eerste gastdirigent van het Orquestra Simfonica De Barcelona | Nacional De Catalunya. Van 2017-2020 is Jan Willem de Vriend benoemd tot 'Premier chef invité' van het Orchestra National de Lille. De Vriend treedt in binnen- en buitenland op als gastdirigent. Hij heeft naast vele toonaangevende Nederlandse orkesten, waaronder het Koninklijk Concertgebouworkest en het Radio Filharmonisch Orkest, ook orkesten in China, Duitsland, Oostenrijk, Italië en Frankrijk geleid.

Wo sie nicht erahnen lässt, welche symphonische Meisterschaft ihr Komponist weniger als ein Jahrzehnt später erreichen sollte, ist die Erste Symphonie, beeinflusst von Mozarts letzten Symphonien und fertiggestellt im Oktober 1813, eine bemerkenswerte Errungenschaft.

Schubert komponierte die Dritte Symphonie über einen Zeitraum von etwa zwei Monaten und schloss das Werk im Juli 1815 ab. Die Dritte Symphonie ist generell geprägt von einer zunehmenden rhythmischen Intensität, die bisweilen an Besessenheit grenzt. Wir mögen Schubert primär wohl für einen wunderbaren Melodienschreiber halten, aber ein treibender, manchmal überwältigender Rhythmus ist ein ebenso starkes Merkmal seiner größten Werke.

Die Frage nach dem Grund, aus dem Schuberts h-Moll-Symphonie unvollendet blieb, beschäftigt die Forschung noch heute. Die überzeugendste Erklärung ist, dass er sich nicht in der Lage sah, auf demselben erhabenen Niveau fortzufahren, und die Symphonie so ließ, wie sie war – zwei Sätze von atemberaubender Qualität und Vorstellungskraft. Es gibt keine Belege dafür, dass er in den ihm verbleibenden sechs Jahren jemals den Wunsch verspürte, die Arbeit an dem Werk wieder aufzunehmen, oder dafür, dass er es selbst als „unvollendet“ betrachtete. Beethovens Einfluss auf die historische Entwicklung der Symphonie war gigantisch. Seine eigenen Beispiele, die das expressive Spektrum der Gattung ausweiteten, öffneten die Tür zu einer neuen Welt. Vor diesem Hintergrund schuf Schubert ein Werk von viel größerer Poesie, Dramatik und von mehr Tiefgang als er es in vorangegangenen Symphonien versucht hatte.
Überragende Vertrautheit mit dieser Symphonie mag unsere Wertschätzung für das Werk mindern, das in fast jeder Hinsicht auffallend originell ist. Neben der konzentrierten, expressiven Qualität besitzt sie auch einen erweiterten Sinn für Klangfarben, mit viel üppigeren Klanglichkeiten, und einer neuen Weiträumigkeit.