Beethoven’s primary reason for settling in Vienna in 1792 was to study with Joseph Haydn, who at the time was widely considered the greatest living composer. Beethoven’s three Piano Trios op. 1 were the first compositions that he deemed important enough to give an opus number. They were dedicated to Prince Karl Lichnowsky, a patron of Beethoven in whose house he lived for some time. According to Beethoven’s lifelong friend Ferdinand Ries, Haydn was complimentary about the set of trios. The trios combine various elements that would have been familiar to Beethoven’s contemporaries. Less familiar, however, would be the fact that the trios contain four movements rather than the three that had been traditional in this genre. Although changes from major to minor had been common in the music of previous generations, where they would normally apply to just the last chord, Beethoven employs this technique more extensively here than was probably common at that time.

Much like op. 1, the Trio op. 11 is also connected to the Viennese nobility of the time. Beethoven cleverly dedicated it to Maria Wilhelmine Countess of Thun-Hohenstein. In other ways, too, Beethoven tried to make this a particularly attractive publication for the Viennese public: the trio could be performed with a clarinet instead of a violin, a flexible approach to instrumentation that would doubtless increase its marketability. In addition, the last movement consists of a theme from Joseph Weigl’s comic opera L'amor marinaro, followed by a series of variations. At the time when Beethoven wrote this trio, Weigl’s opera was very popular in Vienna.

This recording was made using a Chris Maene Concert Grand built in 2017.
This remarkable instrument combines the knowledge and materials used in modern piano building with those found in older historical instruments. The most striking feature is that unlike in modern grand pianos, in which the strings in the bass and middle registers cross, in this instrument all strings run parallel to each other. As a result, it combines the solidity of a modern concert grand piano with the transparent sound ideal of older instruments. The sound of this symbiosis of old and new was a source of inspiration during the recording of Beethoven’s Piano Trios.

Een hele uitdaging voor het Van Baerle Trio: het opnemen van alle pianotrio's van Ludwig van Beethoven. Dit album is het eerste in de reeks en pianist Hannes Minnaar, violiste Maria Milstein en cellist Gideon den Herder, kwijten zich nu al uitstekend van deze omvattende taak.

Gecomponeerd voor de adel

Beethovens Pianotrio’s opus 1 waren de eerste composities die hij belangrijk genoeg vond om er een opusnummer aan toe te kennen. Ze zijn opgedragen aan Prins Karl Lichnowsky, een mecenas bij wie Beethoven een tijdje in huis leefde. De eerste uitvoering vond plaats tijdens een van de wekelijkse huisconcerten die de prins organiseerde. Zo leerde Beethoven de Weense adel kennen en kreeg hij toegang tot toekomstige sponsors en ondersteuners. Zijn naam hielp daar ook bij, want 'van' of 'von' suggereerde dat Beethoven zelf ook van adel was.

Ook Haydn vol lof over Beethovens trio's

Volgens Ferdinand Ries, bevriend met Beethoven, was ook Joseph Haydn complimenteus over de trio’s. Ze combineren verschillende elementen waarmee Beethovens tijdgenoten bekend waren. Het is wel ongewoon dat de trio’s uit vier delen bestaan, in plaats van de gebruikelijke drie. Beethoven maakt ook uitgebreider gebruik van de wisseling van majeur naar mineur, die in zijn tijd gewoonlijk slechts op het laatste akkoord werd toegepast.

Ook aantrekkelijk voor het Weense publiek

Het derde Trio opus 11 is ook met de Weense adel uit Beethovens tijd verbonden. De componist droeg het op aan gravin Maria Wilhelmine von Thun und Hohenstein. Hij probeerde het werk zodanig aantrekkelijk te maken, dat ook het Weense publiek ervan zou genieten. Het trio kon daarom niet alleen met een viool, maar ook met een klarinet uitgevoerd worden. Deze flexibele aanpak tot de instrumentatie heeft de verkoopbaarheid van het werk ongetwijfeld vergroot. Bovendien bevat het laatste deel een thema uit Joseph Weigls komische opera L’amor marinaro, in die tijd een zeer populaire opera in Wenen.

Opgenomen op een bijzondere piano

Deze opname is extra bijzonder omdat Hannes Minnaar speelt op een Chris Maene Concert Grand, gebouwd in 2017. In dit bijzondere instrument zijn kennis en materialen van de moderne pianobouw gecombineerd met die van oudere, historische instrumenten. Het meest opvallende aspect is wel dat in tegenstelling tot de moderne vleugel, waarin de bassnaren gekruist zijn aangebracht ten opzichte van die van het middenregister, in dit instrument alle snaren parallel naast elkaar liggen. Daarmee verenigt het de soliditeit van de moderne vleugel met het transparante klankideaal van oudere instrumenten. De klank van deze symbiose van oud en nieuw was een inspiratiebron bij het opnemen van Beethovens pianotrio's.

Van Baerle Trio

Het Van Baerle Trio is in 2004 opgericht door pianist Hannes Minnaar, violiste Maria Milstein en cellist Gideon den Herder. De naam van het trio is ontleend aan de straat waar hun muzikale wortels liggen: de Van Baerlestraat in Amsterdam. Hier ontmoetten de drie musici elkaar tijdens hun studie aan het Conservatorium van Amsterdam, op een steenworp afstand van het Concertgebouw, dat het trio als zijn muzikale thuis beschouwt. Inmiddels heeft het trio een gevestigde reputatie opgebouwd in binnen- en buitenland.

Lees ook de recensie van Michel Dutrieue, Stretto.

Der zentrale Grund, aus dem Beethoven sich 1792 in Wien niederzulassen, war das Studium bei Joseph Haydn, der zu dieser Zeit weithin als größter lebender Komponist galt. Seine drei Klaviertrios Op. 1 waren die ersten Kompositionen, die er für wichtig genug erachtete, um ihnen eine Opuszahl zu geben. Er widmete sie dem Prinzen Karl Lichnowsky, einem Gönner Beethovens, in dessen Haus er für einige Zeit gelebt hatte. Beethovens langjährigem Freund Ferdinand Ries zufolge äußerte sich Haydn positiv über diese Trios. Sie verbinden verschiedene Elemente, die Beethovens Zeitgenossen bekannt waren. Weniger gewöhnlich allerdings war, dass die Trios aus vier Sätzen bestehen, nicht den in dieser Gattung üblichen drei. Wenngleich Tonartwechsel von Dur zu Moll in der Musik vorheriger Generationen durchaus üblich war, wo er gewöhnlich auf dem letzten Akkord lag, verwendet Beethoven diese Technik hier ausgedehnter als es zu dieser Zeit wohl üblich war.

Ganz ähnlich wie Opus 1 ist auch das Trio Op. 11 mit dem Wiener Adel der Zeit verbunden. Beethoven widmete es Maria Wilhelmina Gräfin von Thun-Hohenstein und versuchte auch, das Werk zu einer besonders ansprechenden Veröffentlichung für die Wiener Öffentlichkeit zu machen: das Trio konnte mit einer Klarinette anstelle der Violine aufgeführt werden, eine Flexibilität hinsichtlich der Instrumentierung, die ihm zweifelsohne eine höhere Absetzbarkeit bescherte. Außerdem fußt der letzte Satz auf einem Thema aus Joseph Weigls komischer Oper L’amor marinaro, gefolgt von einer Reihe an Variationen, und zur Zeit der Entstehung des Trios war Weigls Oper sehr beliebt in Wien.